ارتقا پردازنده ضروری است یا خیر؟ بهترین ترکیب پردازنده و کارت گرافیک چیست؟

یکی از تصمیمات دشوار برای گیمرها، ارتقا دادن سیستم است. همواره این سوال مطرح است که برای بهتر و سریع‌تر اجرا شدن بازی‌ها، کدام قطعه را ارتقا بدهیم؟ اگر سوال این باشد که برای بازی کارت گرافیک مهمتر است یا CPU، پاسخ روشن است، کارت گرافیک مهم‌ترین قطعه‌ی سخت‌افزار برای اجرا کردن بازی‌های سنگین و گرافیکی است. اما پردازنده نیز قطعه‌ی مهمی است. حتی RAM و SSD نیز مهم است هر چند اهمیت آن کمتر از کارت گرافیک و پردازنده است.

در ادامه‌ی این مقاله به موضوع متعادل بودن قدرت پردازنده و کارت گرافیک می‌پردازیم تا پاسخ این سوال روشن شود که آیا ارتقای پردازنده ضروری است یا بهتر است کارت گرافیک سیستم گیمینگ را ارتقا بدهیم. با سیاره‌ی بازی همراه باشید.

برای بازی کارت گرافیک مهم‌تر است یا پردازنده؟

پردازنده‌ی اصلی یا CPU نوعی پردازنده است که برای همه‌ی امور طراحی شده است و نقطه قوت آن، انجام محاسبات کم‌تعداد با سرعت زیاد است. کارت گرافیک یا واحد پردازش گرافیکی که به اختصار GPU گفته می‌شود نیز نوعی پردازنده است که برای انجام تعداد زیادی پردازش به صورت موازی طراحی شده است. بنابراین کاربرد کارت گرافیک به کلی با پردازنده متفاوت است. به عنوان مثال استفاده از کارت گرافیک برای رندر ایده‌ی خوبی است چرا که به صورت موازی تعداد زیادی محاسبه برای مشخص کردن رنگ اجسام، سایه، بازتاب‌ها و مسیر حرکت نور انجام می‌دهد. این فرآیند به کمک پردازنده نیز امکان‌پذیر است اما مدت زمان رندرینگ بیشتر می‌شود.

در واقع استفاده از CPU بجای کارت گرافیک امکان‌پذیر است ولیکن بهینه نیست چرا که برای محاسبات گرافیکی، تعداد زیادی پردازش به صورت موازی انجام می‌شود و پردازنده‌ی اصلی در این عرصه ضعیف است.

زمانی که یک بازی کامپیوتری را اجرا می‌کنید، بخشی از امور پردازشی توسط پردازنده انجام می‌شود و بخشی از امور پردازشی که بیشتر گرافیکی است، توسط کارت گرافیک انجام می‌شود. همه‌ی کارها به موازات هم پیش می‌رود و اگر پردازنده ضعیف باشد یا رم سیستم کافی نباشد، کارت گرافیک با ۱۰۰ درصد قدرت کار نمی‌کند و در انتظار دستور پردازنده بی‌کار می‌ماند!

بنابراین تاثیر CPU در بازی کم نیست و گاهی زیاد است. ترکیب گرافیک قوی سی پی یو ضعیف مشکل‌ساز است و شاید بیش از ۳۰ درصد قدرت پردازشی کارت گرافیک بلااستفاده بماند چرا که پردازنده قدرت کافی ندارد. در این حالت اصطلاحاً گفته می‌شود که پردازنده گلوگاه ایجاد کرده است.

به ۲ نکته مهم توجه کنید:

• در بازی‌های امروزی کارت گرافیک علاوه بر محاسبات گرافیکی، بخشی از محاسبات فیزیکی و تعامل اجسام را انجام می‌دهد تا بار پردازشی پردازنده کاهش پیدا کند. لذا استفاده از GPU بجای CPU در بازی‌ها برای برخی امور امکان‌پذیر است اما لازم است که سازنده‌ی بازی، بهینه‌سازی لازم را انجام بدهد.
• بیشتر پردازنده‌های امروزی فقط CPU نیستند بلکه پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع نیز دارند و به عبارت دیگر هم کارت گرافیک و هم پردازنده هستند. البته پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع، ضعیف و کم‌مصرف است و برای اجرا کردن بازی‌های سنگین و گرافیکی مناسب نیست.

آیا ارتقای پردازنده امکان‌پذیر است؟!

همواره باید قبل از خرید سیستم گیمینگ، در مورد مدل‌های مختلف پردازنده و کارت گرافیک تحقیق کرد و با توجه به بودجه، بهترین ترکیب پردازنده و کارت گرافیک را انتخاب کرد. همان‌طور که توضیح دادیم، زمانی که CPU یا همان پردازنده‌ی اصلی ضعیف باشد، گلوگاه ایجاد می‌کند و گیمر به فکر ارتقا دادن آن می‌افتد. اما همیشه نمی‌توانید پردازنده را به راحتی ارتقا بدهید. منظورمان فقط سیستم‌های لپ‌تاپی نیست که پردازنده روی مادربورد لحیم شده و ارتقا دادن آن دشوار و پرهزینه است. ممکن است سوکت پردازنده با مدل‌های جدید و قوی CPU‌ سازگار نباشد. به خصوص اگر پردازنده‌ی شما محصولی از اینتل باشد.

بنابراین در زمان خرید سیستم، علاوه بر برقراری تعادل بین پردازنده و کارت گرافیک، به قابلیت ارتقا نیز فکر کنید. AMD معمولاً برای هر سوکت نظیر AM4 یا AM5، چند نسل پردازنده معرفی می‌کند و ارتقا دادن در سال‌های بعدی امکان‌پذیر است اما اینتل معمولاً برای هر سوکت، یک یا دو نسل پردازنده معرفی می‌کند و سپس سراغ سوکت جدیدی می‌رود.

از کجا بفهمیم که پردازنده در مقایسه با کارت گرافیک ضعیف است؟

برای چک کردن تعادل بین قدرت پردازنده و کارت گرافیک، به برنامه‌هایی نیاز دارید که میزان استفاده از پردازنده و میزان استفاده از کارت گرافیک و همین‌طور فریم ریت یا سرعت اجرای بازی را به صورت آنی و زنده نمایش دهند. خوشبختانه ویندوز ۱۱ این قابلیت را به صورت پیش‌فرض دارد!‌ می‌توانید از اپلیکیشن Game Bar ویندوز ۱۱ استفاده کنید که با کلید میانبر Win + G اجرا می‌شود. البته لازم است که تنظیمات نمایش اطلاعات مربوط به استفاده از پردازنده و گرافیک را بررسی کنید و موارد لازم را فعال کنید.

به جز گیم بار ویندوز برنامه‌های قدرتمند و رایگان دیگری نیز موجود است. به عنوان مثال اگر کارت گرافیک سیستم شما محصولی از AMD است، می‌توانید از نرم‌افزار کمکی کارت گرافیک استفاده کنید که بخشی برای مانیتورینگ دارد و اطلاعاتی مثل درصد استفاده از پردازنده و کارت گرافیک و سرعت کلاک و دما و غیره را به شکل نمودار و عدد نمایش می‌دهد.

بهترین نرم‌افزار نمایش درصد استفاده از CPU و کارت گرافیک و FPS برای همه‌ی کامپیوترها و لپ‌تاپ‌ها، برنامه‌ی معروف MSI AfterBurner است. دقت کنید که این برنامه مختص محصولات MSI نیست و برای همه‌ی سیستم‌ها مفید است.

پس از نصب و اجرا کردن برنامه‌ی MSI AfterBurner یا اجرا کردن Game Bar ویندوز، نمایش درصد استفاده از پردازنده و کارت گرافیک و FPS را فعال کنید. اطلاعات در گوشه‌ی صفحه نمایش و در محیط بازی داده می‌شود. لذا می‌توانید در صحنه‌های شلوغ بازی که طبعاً پردازنده برای محاسبات فیزیکی تعامل و برهم‌کنش اجسام بیشتر درگیر است، وضعیت را بررسی کنید.

پاسخ اصلی سوال عموم گیمرها که پردازنده را ارتقا بدهیم یا کارت گرافیک، یک نکته‌ی ساده و روشن است:

به عنوان مثال در تصویر زیر میزان استفاده از پردازنده حدود ۶۶ درصد است و کارت گرافیک ۸۵ درصد. به نظر می‌رسد که پردازنده گلوگاه ایجاد کرده است. درصد استفاده از پردازنده نسبتاً زیاد است و به نظر می‌رسد که کارت گرافیک در انتظار انجام پردازش‌های ضروری توسط پردازنده است و از حداکثر قدرت آن استفاده نمی‌شود.

در همین سیستم بازی دیگری اجرا شده که نتیجه استفاده‌ی ۸۰ درصدی از پردازنده است در حالی که کارت گرافیک ۸۶ درصد استفاده می‌شود.

رم سیستم گیمینگ را چه زمانی ارتقا بدهیم؟

در مورد رم کامپیوتر و لپ‌تاپ نیز ابتدا بررسی کنید که قابلیت ارتقا وجود دارد یا خیر. به خصوص لپ‌تاپ‌ها که اسلات‌های رم فقط یک یا دو عدد است. اگر ارتقا امکان‌پذیر است، چند بازی سنگین و گرافیکی را اجرا کنید و بررسی کنید که حین بازی کردن، چند گیگابایت از حافظه رم استفاده می‌شود. اگر بیش از ۸۰ درصد ظرفیت رم استفاده شده، بهتر است رم سیستم را نیز ارتقا بدهید.

در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ داشتن ۱۶ گیگابایت رم برای سیستم گیمینگ ضروری است و بهتر است ۳۲ گیگابایت رم در نظر بگیرید. البته اگر کارت گرافیک و پردازنده معمولی است و بازی‌ها را حداکثر در رزولوشن 1080p اجرا می‌کنید، ۱۲ و حتی ۸ گیگابایت رم نیز کفایت می‌کند.

بازی‌های خاص و بهینه نشده را ملاک قرار ندهید!

گاهی گیمرها به بازی خاصی علاقه دارند و زمانی که بازی با تیک و وقفه اجرا می‌شود، به فکر ارتقای سخت‌افزار می‌افتند. دقت کنید که ممکن است بازی خاصی به شکل بهینه طراحی نشده باشد و حتی پس از انتشار چند بسته بروزرسانی، باز هم اجرای بازی کاملاً روان و جالب نباشد.

به عنوان مثال بازی S.T.A.L.K.E.R. 2 حتی پس از انتشار چند بسته آپدیت، در برخی صحنه‌ها به شکل عجیبی از پردازنده استفاده می‌کند. در نتیجه گیمرهایی که از پردازنده‌های رایزن با کش سه‌بعدی استفاده می‌کنند هم حس می‌کنند که پردازنده قوی نیست و به پردازنده‌ی بهتری نیاز است!

اما در واقع پردازنده‌هایی نظیر Ryzen 9800X3D، بهترین گزینه برای سیستم گیمینگ هستند و اگر در بازی خاصی، درصد استفاده از پردازنده به بیش از ۵۰ درصد می‌رسد، می‌توان گفت که طراحی بازی بهینه نیست. بهتر است برای اجرا کردن چند بازی خاص و غیربهینه، به ارتقا دادن پردازنده یا رم و کارت گرافیک فکر نکنید. تنوع بازی‌های کامپیوتری بسیار زیاد است و در کنار بازی‌هایی که بهینه نیستند، بازی‌هایی با گرافیک خیره‌کننده وجود دارد که حتی روی سخت‌افزار متوسط هم به خوبی اجرا می‌شود.

برای اجرا کردن بازی‌های غیربهینه، می‌توانید تنظیمات گرافیکی و تنظیمات مرتبط با عملکرد پردازنده را کاهش دهید. تنظیماتی که به نورپردازی و سایه‌ها و رهگیری پرتو یا Ray Tracing مربوط می‌شود، اثر زیادی روی سرعت اجرای بازی دارد و اگر پردازنده سیستم ضعیف باشد، تنظیمات مربوط به فیزیک اجسام و تعداد اجسام مثل جمعیت یا شعاع دید، اهمیت بالایی دارد.

در پایان یادآوری می‌کنیم که علت کند اجرا شدن بازی‌ها در برخی از سیستم‌ها، مواردی به جز قدرت پردازنده و کارت گرافیک است. به عنوان مثال شاید سیستم شما ویروسی شده و ویروس همواره از CPU در حد زیادی استفاده می‌کند. یا مثال دیگر لپ‌تاپی است که از پریز برق جدا شده و کاربر پلن کم‌مصرف را انتخاب کرده تا مصرف باتری کاهش پیدا کند. در این صورت قدرت پردازشی سیستم محدود می‌شود و سرعت اجرای بازی‌ها کاهش پیدا می‌کند.

howtogeekگیم پلنت